სწავლანი > საუბრები ბიბლიაზე
მოციქულ იაკობის კათოლიკე ეპისტოლე
განმარტება
მოკლე ისაგოგიური მიმოხილვა
რატომ იწოდება კათოლიკედ?
ეპისტოლე, რომელსაც პირველი ადგილი უპყრია ახალი აღთქმის წმიდა წერილის სამოძღვრო წიგნთა შორის, ისევე როგორც მისი მომდევნო ექვსი ეპისტოლე, კათოლიკედ იწოდება (Comment. In Jacob. 1, 1 pag. 115), რადგან დაწერილია იგი არა ერთი რომელიმე ეკლესიის, არამედ საზოგადოდ ყველას მიმართ. "კათოლიკედ იწოდებიან, - ამბობს ერთი ძველი საეკლესიო მწერალი (Leontius de Sectis) ამ ეპისტოლეებზე, - რადგან ისინი დაწერილია არა ერთი რომელიმე ხალხის მიმართ, როგორც პავლეს ეპისტოლეებია, არამედ ყველასადმი და ყველგან".
"კათოლიკედ ეს ეპისტოლეები იწოდებიან, როგორც მრგვლივმოსავლელნი, რადგან მიმართულნი არიან არა ერთი რომელიმე ხალხის ან ქალაქის მიმართ, არამედ ყველგან მყოფ ყველა მართლმადიდებლის მიმართ", ამბობს ეკუმენიოსი (Comment. In Jacob. 1, 1 pag. 115). რა თქმა უნდა, იოანეს მეორე და მესამე ეპისტოლეები მიწერილია კერძო პირებისამი, მაგრამ ეს ეპისტოლეები აღიარებულნი არიან ახალაღთქმისეული კანონის უდავო ნაწილებად მხოლოდ იმის შემდეგ, რაც დანარჩენმა ხუთმა ეპისტოლემ (ერთი იაკობის, ორი პეტრესი, ერთი იოანესი და ერთიც იუდასი) მიიღეს სახელწოდება "კათოლიკე" და ჩაყენებულნი არიან ამ უკანასკნელთა რიგში, სავარაუდოდ იმისთვის, რათა გამოიყოს ისინი მოციქულ პავლეს ეპისტოლეებისგან. თანაც, ერთი და იგივე მწერლის წიგნი უფრო მოხერხებულია განთავსდეს ერთი მეორის მიყოლებით და უწყვეტი თანმიმდევრობით; ხოლო რადგან იოანეს პირველი და ვრცელი ეპისტოლე კათოლიკე ეპისტოლეთა რიგს განეკუთვნება, მისი მოკლე ეპისტოლეებიც, როგორებიცაა მეორე და მესამე, სამართლიანად იქნენ განთავსებულნი უშუალოდ პირველის შემდეგ.ს
პირველი კათოლიკე ეპისტოლეს მწერალი
პირველი კათოლიკე ეპისტოლეს მწერალი, ზედწერილის ნათელი მითითებით, არის "იაკობი, მონა ღვთისა და უფალ იესუ ქრისტესი" (იაკ. 1:1). მოციქულთა საუკუნის ისტორია ჩვენ წარმოგვიდგენს სამ წმიდა მოციქულს, რომლებიც ატარებდნენ სახელს იაკობი: 1) იაკობი ზებედეს ძე, იოანე ღვთისმეტყველის ძმა (მის ხსენებას ეკლესია აღასრულებს 30 აპრილს), 2) იაკობ ალფესი, მათე მახარებლის ძმა (მის ხსენებას ეკლესია აღასრულებს 9 ოქტომბერს) და 3) იაკობი, ძმა უფლისა, იერუსალიმის პირველი ეპისკოპოსი (მის ხსენებას ეკლესია აღასრულებს 23 ოქტომბერს). გადმოცემა და ეკლესიის მამათა ერთსულოვანი მოწმობა (იხ. ევსები. Hist. Lib II cap. 23; ნეტ. იერონიმე. in Catal Scrint. Eccles.) ადასტურებს, რომ პირველი კათოლიკე ეპისტოლე დაწერილია, იერუსალიმის პირველი ეპისკოპოსის, იაკობის მიერ; და ამაში დაეჭვების არანაირი მიზეზი არ არსებობს. ეს იაკობი, აღმოსავლეთის ეკლესიის აზრით, იყო ძე წმიდა იოსებ დამწინდველისა და სალომიასი, მისი პირველი ცოლისა (აგიას ქალიშვილისა, ბარაქის ძისა, და ძმისა ზაქარიასი, რომელიც იყო იოანე ნათლისმცემლის მამა). თავისი ამაღლების შემდეგ, უფალმა განსაკუთრებულად მას მიანდო იერუსალიმის ეკლესია. წმ. მოციქულებმა მას ამ ეკლესიის ეპისკოპოსად დაასხეს ხელი, ამიტომაც, როგორც ადგილობრივი ეკლესიის ეპისკოპოსი, ის თავმჯდომარეობდა მოციქულთა იერუსალიმურ კრებაზე (საქმე 15:13-21).
წმიდა ცხოვრებისა და სათნოებათა სიმაღლის გამო იაკობი, როგორც ადგილობრივ ქრისტიანთა, ასევე ებრაელთა შორისაც, ცნობილი იყო სახელით Δίκαιος καὶ Αβλίας, ანუ მართალი და ხალხის ზღუდე (Ruth. Reliquiae Sacrd. Vol. 1. p. 192). წმ. იოანე ოქროპირის თქმით "იგი იმდენად მკაცრ მოღვაწე ცხოვრებას იყო შედგომილი, რომ ხორცის ყოველი ასო მოაკვდინა, რომ განუწყვეტელი ლოცვითა და უსასრულო მუხლთდრეკით მას შუბლი იმდენად გაუმაგრდა, რომ სიმაგრით აქლემის მუხლებისგან არ გაირჩეოდა" (Беседа V на Матфея стр. 94 // წმ. იოანე ოქროპირი. ჰომილიები. V ტომი. წმ. მათე მახარებლის სახარების განმარტება. ნაწილი პირველი. თბილისი 2016 წ. გვ. 60).
იუდეველები, რომელთაც ესოდენ სძულდათ ქრისტიანები, მოწიწებას იჩენდნენ ამ უდიდესი მოძღვრის მიმართ და ნებას აძლევდნენ მას, თავიანთ მღვდელმთავართან ერთად, შესულიყო წმიდათაში. მაგრამ, რადგან წინამძღვრისადმი ასეთი პატივისცემის პირობებში, თვით ეკლესიაც სულ უფრო და უფრო ვითარდებოდა ისე, რომ ერის მრავალმა მეთაურმაც კი ირწმუნა იესუ, სინედრიონმა, ახალგაზრდა მღვდელმთავრის ანანიას თავმჯდომარეობით, რომელიც სადუკეველი, ფრიად კადნიერი და უგუნური ადამიანი იყო, ფლაბიოსის გაწვევის შემდეგ (Antiquit. Lib. XX), ისარგებლა რომის მმართველის არყოფნით გამოწვეული თავისუფლებით (რადგან იმ დროს ფესტოსი გარდაიცვალა, ხოლო მისი მემკვიდრე ალბინი ჯერაც არ იყო ჩამოსული იუდეაში) იაკობს სასიკვდილო განაჩენი გამოუტანა.
თუმცა, ზოგიერთმა ღვთისმოშიშმა იუდეველმა ნაწილობრივ მეფე აგრიპას, ნაწილობრივ კი ალბინის წინაშე, რომელიც უკვე ალექსანდრიიდან მოდიოდა, ამ განაჩენის აღსრულება შეაჩერეს. მაშინ მწიგნობრები და ფარისევლები შეიკრიბნენ იაკობთან და სთხოვეს მას შეეგონებინა ხალხი და მოახლოვებული პასექის დღეს მათი ქრისტიანობისკენ მოქცევა შეეჩერებინა. "ჩვენ ყველას გვჯერა შენი, - ამბობდნენ ისინი, - რადგან ჩვენ და მთელი ხალხი ვადასტურებთ, რომ მართალი და არასახისმოყვარე ხარ".
ამ მიზნით მათ იაკობი ტაძრის ერთ-ერთ კარიბჭეზე აიყვანეს და უთხრეს: "მართალო, ვისიც ჩვენ ყველას გვჯერა, გვითხარი, რომელია ჯვარცმული იესუს კარიბჭე" (τίς ἡ Θύρα τοῦ ‘Ιησοῦ τοῦ ςαυροθενῖος) (შეად. ინ. 10:7)? მაშინ იაკობმა ხმამაღლა განაცხადა: "რას მეკითხებით იესუზე, კაცის ძეზე? ის ზის უდიადესი ძალის მარჯვნივ და კვლავ ზეციური ღრუბლებით მოვა".
რადგან მრავალმა დაიწყო იაკობის ამ მოწმობის განდიდება და გალობა: "ოსანა დავითის ძეს", მწიგნობრებმა და ფარისევლებმა ერის დაშინება გადაწყვიტეს. დაიყვირეს, რომ მართალი ცდომას მიეცა (ὤ ᾤ, καὶ ὁ δίκαιος ἐπλανήθη), სასწრაფოდ შეცვივდნენ კარებში, იქიდან იაკობი ქვაფენილზე ჩამოაგდეს და ქვები დაუშინეს, ამ დროს იაკობი ქვათა დამკრებთათვის ლოცულობდა. მართლის მორჩილმა ლოცვამ გააფთრებული მკვლელები, რომლებიც იქვე იდგნენ, დროებით შეაჩერა. მაგრამ ამ დროს მოირბინა ერთმა მემაუდემ და იაკობს თავში მაუდის სათელავი საგორავი ჩაარტყა.
ასე გარდაიცვალა წმ. იაკობი, ძმა უფლისა. ის იუდეველთა ომის დაწყებამდე მცირე ხნით ადრე ტაძრის ახლოს დაკრძალეს, დაახლოებით 63 წელს ქრ. შ.-დან. თვით ურწმუნო იუდეველებიც კი (მაგ. იოსებ ფლავიოსი) გმობდნენ ამ ბოროტებას, და მალე იერუსალიმისა და ტაძრის დანგრევის შემდეგ ამ უბედურებას ესოდენ დიდი მართლის მოკვლისთვის მოვლენილ საღმრთო სასჯელად მიიჩნევდნენ. "იუდეველებს ეს შეემთხვათ როგორც სამაგიეროს მიზღვა იაკობ მარტლის გამო, რომელიც ქრისტედ წოდებული იესუს ძმა; მიუხედავად იმისა, რომ იგი ყველაზე მართალი იყო, იუდეველებმა მოკლეს" (იხ. Евсевия Hist. Lib II cap. 23) (1).
____________________
1. შენიშვნა: წმ. იაკობის, უფლის ძმისა და მოციქულ იუდას წარმომავლობის შესახებ ცნობილია ორი განსხვავებული შეხედულება:
1) ერთნი, უპირატესად დასავლელნი, ამტკიცებენ, რომ იოსებს არ ჰყავდა სხვა ცოლი, გარდა მასზე დასაცავად დაწინდული წმ. ქალწულისა, ღვთისმშობლისა; ამიტომაც იესუს ძმები და დები, რომლებიც წერილშია ნახსენები 9მთ. 13:55), ან მარიამის, ღვთისმშობლის დის შვილებად მიიჩნევიან, ან კიდევ შვილებად კლეოპასი, სხვაგვარად ალფესი, იოსებ დამწინდველის ძმისა. კლეოპას და ალფეს ისინი ერთსა და იმავე პირად მიიჩნევენ; ზუსტად ასევე იაკობ ალფესისას და უფლის ზმას იაკობს ერთსა და იმავე პიროვნებად (იხ. Alapide Proёm. In Epist. Iacobi.). ზოგიერთები თანახმანი არიან ეს ძმები და დები წმ. ანას შვილებად აღიარონ, თითქოსდ ამას იოაკიმეზე ადრე სხვა ქმარი ჰყავდა (იხ. Аlарide Comment in Matth 12:46). ამ შეხედულების საფუძველს წარმოადგენს უპირატესად ნეტ. იერონიმე, რომელიც ამბობს: "plerosque non tarn pia, quam audaci temeritate confngere, Josephum plures habuisse uxores, et de bis esse fratres Domini (adversus Heluid)" (და მრავალთ, არა იმდენად ღვთისმოსაობის, რამდენადაც კადნიერი წინდაუხედაობის გამო, სწამთ, რომ იოსებს რამოდენიმე ცოლი ჰყავდა და ეს ორნი უფლის ძმები იყვნენ). ხოლო მათე 12:46-ის შენიშვნაში თავის აზრს სრული სახით ასე გადმოსცემს: "Quidam fratres Domini dе alia uxore Josephi filios suspicantur, sequentes deliramenta apocryphorum, et a quadam Escha muliercula confingentes. Nos autem, sicut in libro, quern contra Heluidiam scripsimus, continetur, fratres Domini non filios Josephi, sed consobrnos Salvatoris Mariae liberos intelligimus, materterae Domini, quae etiam dicitur mater Jacobi minoris et Josephi et Judae" ("ზოგიერთები უფლის ძმების გამო ეჭვობენ, რომ იოსებს შვილები სხვა ცოლისგანაც ჰყავდა, მისდევენ რა აპოკრიფების ცდომილებებს და გამოიგონეს რა შვილი ვინმე ესხასგან. მაგრამ, ჩვენ, როგორც ეს ჩვენ ელუიდიას წინააღმდეგ დაწერილ წიგნში მივუთითეთ, უფლის ძმებში ვგულისხმობთ არა იოსების შვილებს, არამედ მაცხოვრის დეიდაშვილებს, მარიამის ძეთ, უფლის დეიდის შვილებს, რომელიც ასევე იაკობ მცირეის, იოსებისა და იუდას დედად იწოდება") (Comment, in Matth. 12:46). იმავე აზრზეა ნეტ. ავგუსტინეც, რადგან fratres Domini (უფლის ძმებს) ქალწულ მარიამის სისხლით ნათესავებად (consanguineos Virginis) მიიჩნევს (in lohan. Tract. XXVIII). ნეტ. თეოდორიტე ამბობს, რომ იაკობი უფლის ძმად იწოდება არა იმიტომ, როგორც ზოგიერთი ფიქრობს, რომ თითქოსდა ის იოსების ძე იყოს პირველი ქორწინებიდან, არამედ იმიტომ, რომ ის იყო კლეოპას ძე და უფლის დეიდაშვილი (ἀνέψιός), რადგან მისი დედა ღვთისმშობლის და იყო (in Galat. 1:19). თეოდორიტეს ეს შეხედულება ეფუძნება ებრაელთა ჩვეულებას ყველა ნათესავს ძმა უწოდონ (იხ. Cursus Complet. tom. III. pag. 438).
2) სხვები, პირიქით, ამტკიცებენ, რომ იოსები დაქორწინებულ იყო სალომიაზე ანუ ესხაზე (სახელი ორნაირად არის გადმოცემული ძველი მწერლების მიერ); რომ, პირველი ცოლის სიკვდილის შემდეგ, მან მიიღო წმ. ქალწული, და წერილში ნახსენები უფლის ზმები არსებითად იოსების შვილები არიან პირველი ცოლისგან. ეს შეხედულება ეფუძნება a) წმ. მღვდელმოწამე იპოლიტეს მოწმობას, რომელიც მოტანილია ნიკიფორესთან (Hist. Lib. II. cap. 3); b) ეპიფანეს მოწმობას, რომელიც ამბობს, რომ იოსებს პირველი ცოლი ჰყავდა იუდას ტომიდან, რომელმაც იოსებს ექვსი შვილი უშვა, ანუ ოთხი ვაჟი და ორი ქალიშვილი (Наеrеs. LXXVIII pag. 438); с) წმ. გრიგოლ ნოსელის მოწმობას, რომელიც არის მის მეორე სიტყვაში აღდგომის შესახებ; d) ევსების მოწმობას, რომელიც ნათლად ამბობს, რომ პირველ საუკუნეში იაკობი იერუსალიმის ეპისკოპოსი τοῖ Ἰωσὴφ ὠνόμασο πᾶις (Hist. Lib. II. cap. 2); е) ორიგენეს მოწმობას, რომელიც ამბობს, რომ იესუ ქრისტეს ძმები იწოდებიან ὑιοὶ ‘Ιωσὴφ ὄντες ἐκ προτεθνηκυιας γινεκὸς (იხ. Caten in lohan. cap. II). იგივე აზრისაა წმ. ამბროსი მედიოლანელი, ჰილარიუსი და სხვები, რომლებსაც ბარონი ახსენებს (Annal. ann. 46). ამ მიზეზით თეოფილაქტე დარწმუნებით ამბობს: ἀδελφοὺς καὶ ἀδελφὰς ἐιχεν ὀ Κύριος τοῦς τοῦ Ἰωσὴφ πάιδας (in Mallh. 12:46). ამ ბოლო შეხედულებას უდავო უპირატესობა აქვს პირველის წინაშე მამათა უმრავლესობითაც და მოწმობათა სიძველითაც, ასევე სახარების ბუკვალური გაგების შესაბამისობის მხრივაც. იხ. Христиан. Чтен. 1846 года часть 3, стр. 78–98.
____________________
ეპისტოლეს პირველდაწყებითი დანიშნულება
წმ. იოაკობი თავის ეპისტოლეს ასე იწყებს "თორმეტ განთესილ ტომს, - გიხაროდეთ" (1:1). რადგან წმიდა მწერალი მათ, ვისაც წერს, ძმებს უწოდებს (1:2; 2:1) და, რადგან დარიგებები, რომლებიც ეპისტოლეშია მოცემული მიმართულია მათკენ, ვინც უკვე სარწმუნოება მიიღო, ცხადი ხდება, რომ აქ ებრაელი ქრისტიანები იგულისხმებიან. ხოლო სიტყვები "თორმეტ განთესილ ტომს" აჩვენებს, რომ ამ ეპისტოლეს პირველი მკითხველები პალესტინის მიღმა ცხოვრობდნენ. მრავალი იუდეველთაგანი სხვადასხვა დროს, სხვადასხვა ვითარებათა გამო, გადასახლებულები იყვნენ აღთქმული მიწიდან მცირე აზიასა და საბერძნეთში, ასე რომ მოციქული პავლე თავისი მოგზაურობების დროს თითქმის ყველა ადგილას ხვდებოდა იუდეველთ, როგორც ეს მოციქულთა საქმეებიდანაც ჩანს.
შინაარსი და გადმოცემის თანმიმდევრობა
თავის ეპისტოლეში მოციქული იაკობი ნაწილობრივ არიგებს, ნაწილობრივ ამხელს, ნაწილობრივ ანუგეშებს.
1) არიგებს სიხარულით მიიღონ ღმრთითდაშვებული განსაცდელები, რადგან მისგან იშვება მოთმინება, ყოველგვარი სრულყოფილების წყარო (1:2-4); ვისაც ამისთვის საკმარისი სიბრძნე არა აქვს, მან ის ღმრთისგან უნდა ითხოვოს, და იოტისოდენადაც არ უნდა დაეჭვდეს თავისი ლოცვის წარმატებაში 91:5-8); არიგებს ღარიბთ პატივი სცენ თავიანთ მაღალ ქრისტიანულ მოწოდებას, მდიდრებს მოუწოდებს იყონ თავმდაბალნი, რადგან სიმდიდრე სწრაფწარმავალია (1:9-11); არიგებს მოთმინებით გადაიტანონ განსაცდელები (1:12) და არ ამბობს, თითქოსდა განსაცდელი, რომელიც ჩვენი ვნებებისგან მოდის, ღმრთისგან იყოს (1:13-15), ვისგანაც ჩვენ მოგვეცემა მხოლოდ სიკეთე (1:16, 17), როგორიცაა ჩვენთვის მისგან ბოძებული აღორძინება ჭეშმარიტების სიტყვით (1:18), რომელიც ყოველმა უფრო თვითონ უნდა ისმინოს ან შეისწავლოს, და სხვათა დარიგებას არ ეცადოს (1:19). ასწავლის ისმინონ ჭეშმარიტების სიტყვა თავმდაბლობით (1:20, 21), ეცადონ იყონ ერთად და მოსმენილი ჭეშმარიტების სიტყვის აღმასრულებელნი (1:22-25). ხოლო ვინც არ მოთოკავს თავის ენას, მისი ღვთისმოსაობა ფუჭია (1:26), რადგან ჭეშმარიტი ღვთისმოსაობა მოწყალების საქმეებში და წუთისოფლისეული სიბილწეებისგან თავის დაცვაში მდგომარეობს 91:27).
2) ამხელს სახისმოყვარებას (მიკერძოებულობას), რომელსაც მიაგებენ მდიდართ ღარიბთა უგულებელყოფით (2:1-13); ამხელს სურვილს ღმრთის წინაშე თავი მხოლოდ რწმენით იმართლონ, ან უმოქმედო თანხმობით დოგმატთა ჭეშმარიტებაზე, კეთილ საქმეთა გარეშე, რომელიც აუცილებელია ცოცხალი რწმენის გამოვლენისთვის, როგორც ეს ჩანს აბრაამისა და რააბის მაგალითებიდან (2:14-26); ამხელს ენის მოუთოკავობას, რომელიც შეუფერებელია ქრისტიანულ სრულყოფილებასთან და ჭეშმარიტ სიბრძნესთან; რადგან ენის მოუთოკავობა წარმოშობს კინკლაობას, შემდეგ შურს და ჭირვეულობას; ჭეშმარიტი სიბრძნე კი თავმდაბალია, აღვსილია მოწყალების საქმეებით და შესაძლებელია მხოლოდ მათთან, ვინც მშვიდობას იცავს (3:1-18); ამხელს ავხორცობას, რომელიც შობს შუღლსა და მტრობას, მკვლელობებს, შურს და ადამიანს განაშორებს ღმრთისგან (4:1-4); ის ჩვენგან სრულ და განუყოფელ სიყვარულს ითხოვს (4:5), თავის მადლს კი მორჩილთ ანიჭებს (4:6-10); ამხელს ძვირისმთქმელობას, განკითხვას (4:11, 12), თავდაჯერებულობას და მედიდურობას (4:13-17); ამხელს მდიდართ, რომლებიც სწრაფწარმავალი სიმდიდრისადმი სასოებენ (5:1-3), მუშებს არ უხდიან ჯამაგირს (5:4), ეძლევიან ხორციელ სიამტკბილობას (5:5), მახეს უგებენ სხვებს და უდანაშაულოთ სასიკვდილოდ წირავენ (5:6).
3) ანუგეშებს ქრისტიანთ უფლის მეორედ მოსვლის სიახლოვით (5:7-9), წინასწარმეტყველთა მაგალითებით, იობით, ასევე ღმრთის სახიერებითა და მართლმსაჯულებით (5:9-11); აფრთხილებს ყველას თავი შეიკავონ ფიცის ფუქსავატური წარმოთქმისგან (5:12); ტანჯულთ ნუგეშად ლოცვას სთავაზობს; კეთილთ - ფსალმუნთა გალობას (5:3); სნეულთ სამკურნალოდ ზეთისცხებისკენ, ცოდვათა აღიარებისა და ერთგულთა ლოცვისკენ მოუწოდებს (5:14-16) და ილიას მაგალითზე აღძრავს კადნიერებას ლოცვისკენ (5:17, 18); ცოდვათა მიტევების აღთქმით კი არწმუნებს ეკლესიისკენ დაბრუნებას იმათ, ვინც ჭეშმარიტებისგან მიიდრიკა (5:19-20).
დაწერის გარემოება და მიზანი
ეპისტოლეს მამხილებლური ტონი აჩვენებს, რომ მისი პირველი მკითხველები:
1) განსაცდელთა გამო რწმენაში უძლურდებოდნენ და თავიანთ უძლურებაზე ბრალს ღმერთს აკისრებდნენ;
2) ვერ იგებდნენ რა სწავლებას რწმენით გამართლების შესახებ, საკმარისად მიიჩნევდნენ ოდენ გონების ცივ თანხმობას ღვთისმოსაობის ჭეშმარიტებებთან, მსგავსად იმისა, როგორც იუდეველები მიიჩნევდნენ საკუთარ თავს ღმრთივსათნოდ მხოლოდ იმიტომ, რომ იცოდნენ თავიანთი წარმომავლობა აბრაამისგან;
3) ზოგიერთი ფუქსავატურად იღებდა საკუთარ თავზე მოძღვრობის ფუნქციას და სახელს იხვეჭდა ფუჭი ენაწყლიანობით, ქადაგებდა რა მიწიერ და მშვინვიერ სიბრძნეს. ყველაფერმა ამან და ამისმა მსგავსმა ნაკლოვანებებმა ებრაელ ქრისტიანებში, რომლებიც ეპისტოლეში იმხილებიან, წმ. იაკობს, იერუსალიმის ეპისკოპოსს, მისცა საფუძველი ვითარებებთან შესაბამისი დარიგებები მიეცა თავისი სამწყსოსთვის და მისი სულიერი წყლულები ემკურნალა; ის მიმართავდა თავის სხვა თანამემამულეებსაც, რომლებიც სხვადასხვა ქვეყნებში იყვნენ გაბნეულნი, მაგრამ ყველგან თავიანთი საყვარელი იერუსალიმის მოქალაქეებად მიიჩნევდნენ თავს.
დაწერის თარიღი
რწმენით გამართლების შესახებ სწავლების ბოროტად გამოყენება, შესაძლოა, ქრისტიან ებრაელებში დაწყებულიყო მათი ადრინდელი წარმოდგენების შედეგად, რომლებიც მათ რაბინებისგან შეითვისეს; მაგრამ განსაკუთრებით ეს შეიძლებოდა გაძლიერებულიყო მოციქულ პავლეს ეპისტოლეთა გამოჩენის შემდეგ რომაელთა და გალატელთა მიმართ, ანუ არა უადრეს 56 წლისა ქრ. შ.-დან, როდესაც ამ ეპისტოლეთაგან უკანასკნელი გაჩნდა. ამიტომაც კომენტატორთა უმრავლესობა მიიჩნევს, რომ მოც. იაკობმა, ძმამ უფლისა, თავისი ეპისტოლე ქრ. შ.-დან 60- წელს დაწერა, თავის მოწამეობრივ აღსასრულამდე მცირე ხნით ადრე. თუმცა, ამ ეპისტოლეს დაწერისა და შემთხვევის გამო კომენტატორთა აზრი სხვადასხვაა.
გაგრძელება იქნება.
წყარო: Исагогика, или Введение в книги Священнаго Писания Новаго Завета, составленное Вологодской духовной семинарии учителем Алексеем Хергозерским. - Санкт-Петербург : Тип. Имп. Акад. наук, 1860. // URL: https://azbyka.ru/otechnik/Aleksej_Hergozerskij/isagogika-ili-vvedenie-v-knigi-svjashhennogo-pisanija-novogo-zaveta/8#note127